Zeerijp in de Volkskrant

‘Wij Groningers hebben scheuren, in Oekraïne worden de huizen platgebombardeerd’

Van tweederde van de Groningers mag de gaskraan weer
open, nu Poetin Oekraïne is binnengevallen. Maar kan
dat wel veilig?

Tjerk Gualthérie van Weezel 11 maart 2022, 11:50

Bij de vrijstaande klokkentoren van de eeuwenoude Jacobuskerk van Zeerijp staat een bestelwagentje van ingenieursbureau Fugro. De Fugro-man staat iets verderop, halverwege een laddertje, en bestudeert het weerstation dat aan de toren is gemonteerd. Het is onderdeel van een systeem dat bijhoudt of de toren nog wel stabiel staat en het weerstation gaf de laatste tijd wat rare data door. Met de aardbeving van dit weekend is er alle reden om te kijken of het nog goed werkt.

Het was alsof de duvel ermee speelde. Zaterdagochtend berichtte het Dagblad van het Noorden dat tweederde van de Groningers vindt dat de gaskraan wel open zou mogen als dat helpt om Poetin pijn te doen. En in de middag kreeg Zeerijp een aardbeving van 2,1 op de schaal van Richter te verduren.

Oekraïense vlag

‘Alsof er een metro onder je doorrraast’, zo beschrijft Bert Kremer zo’n aardschok. Samen met zijn vrouw Alie Leeuwis woont hij in de oude kosterswoning recht tegenover Jacobuskerk. De aardbevingen hebben de kelder lek geslagen en als het geregend heeft moet Kremer de kelder in om te hozen. Toch noemt hij het enkele dagen na de aardbeving nog steeds ‘fantastisch’ dat Groningers in zulke groten getale zeggen dat de gaskraan in deze noodsituatie weer open mag. Dat zijn provinciegenoten zich solidair verklaren. Kremer: ‘Als het iets helpt, moeten we dat gewoon doen.’ Naast de deur wappert sinds dinsdag de Oekraïense vlag.

Wie een dag door het dorp loopt, treft vooral mensen die het eens zijn met Kremer. ‘Al zeg ik er eerlijk bij dat ik er nu al slecht van slaap’, zegt Sjoukje Veldman, die voor basisschool de Wilgenstee op haar kinderen staat te wachten. Vandaag is er een inspecteur bij haar thuis geweest. ‘Mijn man is aan het verbouwen en heeft wat platen van de muur af gehaald waardoor we alle scheuren goed zien. Volgens de inspecteur is er geen instortgevaar. Maar ja, ze zitten er wel.’

‘Het is zo’n groot dilemma’, zegt Gre Postema. Ze woont in het voormalige eetcafé Nastrovja. Op de gevel prijkt, boven een roestige sigarettenautomaat, de naam van het café. ‘Inderdaad, Russisch voor proost’, zegt Postema. Ze ziet de ironie ervan in. Achter de ruit heeft Postma een kromgetrokken geplastificeerd A4’tje met de tekst ‘0 miljard kubieke meter.’

Versterking

Jarenlang hebben Postema en haar man Lieuwe de Jong een strijd gevoerd om het pand versterkt te krijgen. ‘Nu zie je die beelden uit de Oekraïne en denk je: wij hebben het over scheuren, daar worden huizen platgebombardeerd. Maar dan denk ik weer aan de dorpsgenoten van wie de woningen nog niet versterkt zijn. Ik kom daar niet uit.’

De belangrijkste stem tegen extra gaswinning in Groningen kwam deze week van het Staatstoezicht op de Mijnen. De inspecteur-generaal ontkrachtte het idee dat er veilig 12 miljard kubieke meter (eenderde van het jaarlijkse Nederlandse gebruik) uit het Groningse veld gepompt kan worden. Diverse experts haalden afgelopen weken dat cijfer uit een oud rapport van het SODM aan. Ten onrechte, zegt de toezichthouder in een persbericht. Sterker nog: Groningen is nu al niet veilig. Terwijl er dit jaar naar verwachting maar 7,4 miljard kuub wordt opgepompt. Er is instortingsgevaar en de stress kost ook levensjaren. ‘Dat is pas over als de gaswinning naar 0 is teruggebracht én alle huizen die dat nodig hebben, versterkt zijn’, benadrukt SODM. En vooral dat laatste schiet totaal niet op.

Maar juist om die versterkingsoperatie te versnellen, zou het misschien wel een goed idee zijn de gaskraan weer iets open te draaien, denkt dorpsgenoot Michiel Jansen. ‘Wij zijn nu alleen nog maar een kostenpost. Als er hier ook gas wordt gewonnen, geeft dat ook druk om vaart te maken met de versterkingen. En dan is er ook gewoon geld om al die dure operaties mee te betalen.’

Lange procedures

De Volkskrant bezocht Jansen en zijn gezin in het verleden al twee keer omdat hun huis onderdeel was van een proef om te kijken hoe de versterkingsoperatie praktisch uitgevoerd zou moeten worden. Dat bleek een slepend en frustrerend proces. Maar sinds twee jaar is de klus geklaard, en nu zit Jansen in de zonovergoten opkamer van zijn ruim honderd jaar oude rentenierswoning. ‘Eigenlijk is er gewoon een huis binnen dit huis gebouwd’, zegt hij wijzend op de brede vensterbanken. De woning kan nu een flinke aardbeving hebben en is ook nog eens helemaal van het gas af. Jansen: ‘Dit gun je natuurlijk iedereen.’

Alleen ziet hij om zich heen dat daar erg weinig van terecht komt. Van de tweehonderd huizen in Zeerijp zijn er nu vijf versterkt. De rest zit nog altijd in lange procedures, waarbij ze zich gewantrouwd voelen. Jansen: ‘Maar als je gewoon bij iedereen langsgaat en vraagt: ‘wat kunnen we voor je doen?’ dan ben je er best snel uit. Sommigen willen versterken, anderen willen sloop en nieuwbouw, sommigen willen alleen een schadevergoeding en sommigen willen uitgekocht worden en verhuizen.’

Toch betwijfelt de woordvoerder van het Staatstoezicht op de Mijnen of meer gas wegpompen iets zou doen aan een betere versterkingsoperatie. ‘Het kabinet heeft altijd al gezegd dat geld bij de versterkingsactie geen rol speelt, dus dat zou niet uit moeten maken.’ Bij het SODM hekelen ze daarom vooral het gemak waarmee Nederland naar het Gronings gas kijkt, legt de woordvoerder uit. ‘Iedereen voelt zich machteloos over de Oekraïne. Dus is het goed te begrijpen dat Groningers uit solidariteit zeggen: pomp het dan maar bij ons weg. Maar als je de inwoners van Noord-Holland nu vraagt of zij bereid zijn een maand hun verwarming uit te doen als dat Poetin zou dwarsbomen, zullen ze daar ook ja op antwoorden. En dat is minder gevaarlijk.’